Loša slika u svijetu: Balkan glavni izvor ilegalnog oružja u Evropi

Zapadni Balkan ostaje glavni izvor ilegalnog oružja u Evropi, a globalni indeks organizovanog kriminala iz 2023. pokazuje da je trgovina oružjem koja uključuje šest zemalja zapadnog Balkana i dalje viša nego u cijeloj Evropi.

To se navodi u jednoj od posljednjih publikacija Globalne inicijative za borbu protiv transnacionalnog organizovanog kriminala (GI-TOC).

U tekstu naslovljenom "Kriminalci i dalje biraju zapadni Balkan za oružje", navodi se da oružje naslijeđeno iz sukoba devedesetih godina prošlog vijeka i dalje predstavlja prijetnju.

Krajem 20. i početkom 21. vijeka na zapadnom Balkanu značajna pažnja bila je usmjerena na malokalibarsko i lako oružje zbog sukoba u bivšoj Jugoslaviji i nemira u Albaniji. Iako se pažnja međunarodne zajednice od tada usmjerila ka novim sukobima koji su izbili negdje drugdje, region je i dalje prepun oružja, što dovodi do nasilja u zemlji i inostranstvu, prenosi RTCG.

Nekoliko monstruoznih zločina u posljednjih godinu dana izazvalo je ogorčenje u regionu.

U avgustu prošle godine Balkan je potreslo stravično trostruko ubistvo u Gradačcu. Nermin Sulejmanović snimao je uživo prenos na Instagramu dok je brutalno tukao, a zatim i ubio svoju nevjenčanu suprugu Nizamu Hećimović. Ubio je još dvije osobe, a tri ranio.

Tri mjeseca prije toga, Srbiju su potresle dvije masovne pucnjave u roku od 48 sati u kojima je poginulo 18 ljudi. U prvoj, 3. maja, učenik sedmog razreda K.K. ubio je osam učenika i radnika obezbjeđenja u beogradskoj OŠ "Vladislav Ribnikar", koju je pohađao. Teško ranjena djevojčica preminula je nekoliko dana kasnije. Dana 4. maja još osmoro ljudi ubijeno je u napadima u selima kod Mladenovca, koje je izveo tada 21-godišnji Uroš B. arsenalom ilegalnog vatrenog oružja.

Globalni indeks organizovanog kriminala iz 2023. pokazuje da je trgovina oružjem koja uključuje šest zemalja zapadnog Balkana i dalje viša nego u cijeloj Evropi - region ima skor 5,42 u poređenju sa evropskim prosjekom od 4,6 od ukupno 10, pri čemu je 10 najviši nivo kriminala.

Dok oružje naslijeđeno iz sukoba devedesetih godina prošlog vijeka i dalje predstavlja prijetnju, a ljudi u regionu imaju tendenciju da ga drže kao zaštitu od buduće nestabilnosti, izbijaju novi trendovi, u rasponu od visoko organizovanih kriminalnih grupa koje traže oružje velike snage do pretvaranja gasnih pištolja u smrtonosno oružje.

I kriminalci i civili i dalje imaju pristup malokalibarskom i lakom naoružanju, kao i jurišnim puškama i ručnim bombama. To povećava rizik od nesreća i ubistava. Prema analizi Centra za kontrolu malokalibarskog i lakog oružja u jugoistočnoj i istočnoj Evropi (SEESAC), broj oružanih incidenata povezanih sa organizovanim kriminalom gotovo se utrostručio u ovom regionu i popeo sa 49 na 134 u periodu od 2019. do 2022.

Međutim, dostupnost ilegalnog vatrenog oružja na Balkanu ima bezbjednosne implikacije koje premašuju region. Trag oružja korištenog u terorističkim napadima u Parizu u novembru 2015. i Beču u novembru 2020. vodio je do Balkana, dok oružje i ručne bombe iz regiona podstiču nasilje kriminalnih grupa u Švedskoj.

Eksplozivi, protivtenkovski raketni bacači i protivpješadijske mine sa zapadnog Balkana dostupni su na crnom tržištu i pojavljuju se u zonama sukoba širom svijeta. Drugi trend je želja kriminalaca sa Balkana da nabave što moćnije oružje, posebno sa zapada. To obuhvata najnovije marke pištolja, kao što su hekler i koh, bereta, glok, sig sauer, valter i kolt, ali i jurišne puške velike snage.

Ovo oružje obično se dobija u manjim količinama i više predstavlja statusni simbol ili čak kolekcionarske predmete nego dio arsenala.

Ipak, ono isto tako može podstaći nadmetanje u naoružanju između sukobljenih grupa, o čemu svjedoči tekući sukob između dva crnogorska klana, "kavačkog" i "škaljarskog".

Iako su poželjni pištolji sa zapada, ponuda diktira da je najveća potražnja za pištoljima domaće proizvodnje kao što su zastava CZ i zastava M57 "tetejac" srpske proizvodnje, kao i automatskim pištoljem zastava M84 škorpion, koji su korišteni u većini ubistava povezanih sa organizovanim kriminalom u Crnoj Gori.

Međutim, u optužnici Specijalnog državnog tužilaštva Crne Gore protiv pripadnika "kavačkog klana" navodi se niz drugih marki oružja oduzetog od grupe, uključujući pištolje bereta i češka zbrojovka, revolvere smit i veson, kao i hekler i koh.

U regionu je pronađeno nekoliko ilegalnih fabrika za modifikaciju oružja, uključujući selo blizu Tirane u Albaniji u junu 2022. i u opštini Stolac u Bosni i Hercegovini u januaru 2021. Takođe, postoji značajno krijumčarenje oružja unutar regiona.