Evropska centralna banka zabrinuta: Smanjila se količina novca

Evropska centralna banka  (EBC)saopštila je u izvještaju da je godišnja stopa rasta kreditiranja privatnog sektora usporila sa  4,3 posto na kraju prošle godine na 3,8 posto u januaru ove godine.

Iz ove finnasijske institucije, također su saopštili da se monetarni  agregat M1 koji predstavlja osnovnu mjeru ponude novca, smanjio prvi put otkad Evropska centralna banka prikuplja podatke.

Šta su to zapravo monetarni agregati i šta to znači za Evropu, za portal UNA objašnjava Mirsad Isaković, univerzitetski profesor i financijski stručnjak.

“To su elementi  koji se odnose na ukupnu količinu novca koja kruži u  ekonomiji jedne  države  regije i slično. Odnosno oni elementi koji se koriste kao sredstvo plaćanja u ekonomiji mjereno kroz obveze finansijskih institucija”, objašnjava Isaković.

Dodaje da, posmatrano s drugog aspekta, monetarni agregati su dug  centralnoj banci koja izdaje(štampa, vrši emisiju novca)novčanice  i imovina onog ko posjeduje taj novac.

“Postoje tri vrste monetarnih agregata: M1 – novčanice i kovanice u rukama javnosti, M2 -  to je zbir M1 plus kratkoročni depoziti (do 2 godine), štedni depoziti, računi potražnje i dnevni ugovori o otkupu koje ljudi posjeduju u  finansijskom sistemu i M3 – je zbir M1,M2  dijela sredstava na tržištu novca i instrumenata tržišta novca, poput  obveznica,trezorskih zapisa izdatih s rokom dospijeća do  dvije godine, oročenih depozita i ugovora o re-otkupu”, ističe Isaković.

Dodaje da način koji ECB koristi za mjerenje tih monetarnih agregata jest putem konsolidiranog bilansa onim monetarnih finansijskih institucija (MFI) s rezidentom u eurozoni i koje su  izdavatelji novca.

“Iz te ravnoteže  se  izračunavaju protuvrijednosti monetarnih agregata”, objašnjava Isaković.

Krediti preduzećima i stanovništvu u padu

Sam početak ove  fiskalne godine pokazuje da su krediti  kompanijama i stanovništvu  u padu. Godišnja stopa rasta prilagođeni kredita domaćinstvima smanjila se sa  3,8 posto na 3,6 posto, a ne  financijske  kompanije sa 6,3 na 6,1  posto, kađu iz ECB.

“Širi monetarni agregat M3 u januaru je porastao za 3,5 posto u odnosu na 4,1 posto istog  mjeseca prošlu godinu. Ovo je već četvrti mjesec za redom da je godišnja stopa rasta u padu i ona je najniža  od  decembra 2014 godine.

Monetarni agregat M1 koji je najuži, koji obuhvata gotovinu u opticaju i prekonoćne depozite, smanjio se za 0,7  posto vna godišnjem nivou i to prvi put otkada se prikupljaju podaci”, kaže Isaković za portal UNA.

Šta ovo  zapravo znači?

Ističe da zaoštravanje monetarne politike ECB jako utiču na ponudu novca i zaduživanje privatnog sektora što bi moglo prigušit privredni rast i inflaciju u 2023 godini .

Iz ECB smatraju da se uticaj ciklusa podizanja kamatnih stopa na ekonomsku aktivnost u ovoj godini podcjenjuje.

U Srbiji stambeni krediti gotovo prepolovljeni

“Interesantno je da Udruženje banaka Srbije u svom izvještaju  upozorava da je broj stambenih kredita gotovo prepolovljen. Sumirajući rezultate za 2022. godinu konstatovao da je ukupan dug  povećan za 1,7  milijardi eura odnosno ukupno zaduženje povećano za 6,3  posto. Ukupan broj stambenih  kredita je u 2022 godini 6.700 dok je godinu prije bio 12.000. Kašnjenje u otplati istih je u prosjeku 0,6 posto. Najpopularniji su bili gotovinski krediti, zatim stambeni krediti i adaptacija, pa slijede poljoprivredni i potrošački. U nominalnom iznosu to izgleda ovak: preduzeća otplaćuju  oko 15,8 milijardi eura, građani 12,2 milijarde eura, poduzetnici oko 610 miliona eura. Dug firmi je narastao u odnosu na predhodnu godinu za 5,5 posto, stanovništva za 7,4 posto,i malih poduzetnika za 2,2 posto”, kaže Isaković.

Dodaje da povećanje kamatnih stopa i pad potražnje za kreditima direktno utiču na  ekonomski rast zemlje, zato bi ova upozerenja trebalo  ozbiljno shvatiti i spremno  dočekati.

Centralna banka BiH još ne daje podatke

Na pitanje kako će se to odraziti na BiH, Isaković za portal UNA odgovara da sve ovo utiče na BiH.

“Najbolji primjer je Srbija, isto čeka i BiH. Kod nas se ne oglašava Centralna banka, koja je jedina mjerodavna za monetarnu politiku i jedina odgovorna za monetarnu politiku. Centralna banka nije iznijela podatke za BiH kao druge države i iz tih razlgoa očekujemo da su ti podaci negativni”, kaže Isaković.