Trebević, posebno mjesto za Sarajlije

Trebević, posebno mjesto za Sarajlije, mjesto druženja, igre, zimskih, ali i ljetnih radosti, mjesto s kojeg je najljepši prizor Sarajeva, jedna je od rijetkih planina  koja se smjestila praktično u grad.

Izletište u kojem uživaju Sarajlije, ali i turisti iz raznih dijelova svijeta, opjevano je i u pjesmama regionalnih zvijezda poput Halida Bešlića, Kornelija Kovača, te Nade Mamule i Safeta Isovića.

Jedna od poznatijih pjesma je i ona "Četiri mladića idu s Trebevića, prate ih pjesma i smijeh. Kako ne bi bili veseli i čili, dan bješe sunčan i lijep. Stanu malo ovdje, par minuta ondje, drage su im šume i hlad. Sarajevo čeka, zove iz daleka, žurite, momci, u grad”....napisao je  davne 1963. godine Žarko Roje, a note na stihove dao Kornelije Kovač. Tako je ovaj dvojac na svoj način ovijekovčio Trebević, a novijim generacijama ovu veoma popularnu pjesmu, u svojoj interpretaciji je vratio sarajevski kantautor  Zlatan Fazlić – Fazla.

Svaki Sarajlija, sigurno, ima barem jednu zanimljivu priču s Trebevića.

Novinarka portala UNA ima barem dvije, ali najdraža je ona priča nastala noć pred Sarajevsku olimpijadu 1984. godine.

Sve je spremno za jedan od najvećih svjetskih događaja, međutim, snijega nema. Svi brinu, pa i desetogodišnja djevojčica: ”šta ako ne bude snijega, hoće li onda biti Olimpijade”? Stariji samo šute, i zamišljeno gledaju kroz prozor, i kad su svi već izgubili nadu, neko iz društva u kući povika; “ljudi, pada snijeg, evo ih pahulje”!

Za par sati kapija moje kuće nije se vidjela od snijega, a djeca iz ulice sa sanjkama krenula su put Trebevića uz radosne povike. Sjećam se da smo, mi djeca iz mahala podno Trebevića, išli redovno po nekoliko puta na dan, sanjkama na Sarajevsku žičaru, pa na Trebević, a onda s Vidikovca niz Čoline kape, pa kroz mahale niz ulice i tako nekoliko puta u danu.

Nije važno što  su nosići crveni, a noge mokre, i što nema vremena za ručak, večeru.

Trebević sastavni dio grada i glavno izletište Sarajlija

Trebević je gradska planina, smjestila se južno od Starog rada u Sarajevu i sastavni je dio grada.

Vrh Trebevića se nalazi na 1.629 metara nadmorske visine, a planina se prema istoku nadovezuje na planinu Jahorinu.

Od centra grada je udaljen cestovnim putem oko 12 kilometara, usponom preko padinskih mahala može se doći pješice za oko sat i trideset minuta.

Trebević od davnina predstavlja glavno izletište Sarajlija.

Povoljan geografski položaj, nadmorska visina, blaga klima i prirodne ljepote usadili su se u srca zaljubljenika u prirodu.

Sa sarajevskim mahalama na svojim padinama predstavlja jedinstven sklad urbanog i prirodnog, a kompletan prostor odlikuje velika bioraznolikost.

Trebević od Slavena, preko Ilira, do Bosanaca i Hercegovaca

Ne zna se tačno porijeklo imena planine Trebević, ali se pretpostavlja da je na području ove planine nekada bio žrtvenik posvećen nekom od slavenskih bogova, vjerovano Perunu, pa je tako ostala i riječ „trebevište“ (od trijebiti).

Tokom starog vijeka padine ove planine naseljavali su Iliri koji su osnovali i naselje na području današnjeg Debelog brda.

Na tom lokalitetu, pronađeni su tragovi prahistorijskog ilirskog naselja.

U Osmanskom periodu su nastale brojne mahale (kvartovi) na obroncima planine prema gradu, a za vrijeme austrougarske vladavine značaj Trebevića je naglo porastao, prije svega s vojnog aspekta, jer se s njegovih padina mogao vidjeti cijeli grad, te je stoga izgrađeno i nekoliko vojnih utvrda od kojih su najpoznatije na Paležu, Osmicama i Čolinoj kapi.

Sarajevska žičara, otvaranje i njena obnova

Za potrebe održavanja takmičenja u okviru 14. Zimskih olimpijskih igara koje su se održale 1984. godine, na Trebeviću je 1982. izgrađena staza za bob i sanjkanje, koja je u tom trenutku bila najsavremenija na svijetu.

Ono što  je značajno za Trebević i Sarajevo je Sarajevska žičara, u sarajevskom žargonu poznatija kao uspinjača.

Ona je svečano je otvorena 3. maja 1959. godine, a povezivala je Bistrik (583 m/nv) s Vidikovcem na Trebeviću (1160 m/nv).

Puštanju u promet uspinjače prisustvovao je veliki broj građana, koji su „okupirali“ polaznu stanicu, ali i padinske ulice i avlije iznad kojih je prolazila.

Polazna stanica se nalazila i sad se nalazi, u ulici Avdage Šahinagića (u to vrijeme Dimitrija Tucovića) preko puta sarajevske Vijećnice na nadmorskoj visini 583 metra, a dolazila je na Vidikovac na Trebeviću na 1.160 m/nv.

Stara Trebevićka žičara je po kategorizaciji spadala u red kabinskih žičara s kružnim tokom. Po konstrukciji je bila dvoužetna, tj. duž trase su se nalazila dva čelična užeta: jedno vučno, a drugo noseće. Na trasi su bili projektovani i ugrađeni rešetkasti čelični stubovi s raščlanjenim temeljima (ukupno osam stubova), a čija je visina bila između osam i 24 metra. Sistem je imao 50 kabina kapaciteta po četiri putnika. Vožnja je trajala 12 minuta, a za jedan sat se moglo prevesti 800 putnika u oba pravca.

Izgradnja žičare trajala je oko godinu dana, ali su priprema za njenu izgradnju počele već 1956. godine. Vodeći projektant žičare bio je František Šup iz Čehoslovačke.

Na projektu i izgradnji žičare radile su vodeće Jugoslovenske firme “Impola” iz Slovenske Bistrice,  “Termoelektro” Beograd, “Jelšingrad” Banjaluka, te “Energoinvest” Sarajevo. Pogonski dio je naručen iz čehoslovačke firme „Transeksport“.

Na polaznoj i dolaznoj stanici su izgrađene čekaonice sa bifeima, a na dolaznoj stanici na Vidikovcu kasnije je sagrađen istoimeni restoran. Svojom dužinom od 2.100 metara, trebevićka žičara bila je jedna od najznačajnijih u bivšoj Jugoslaviji, a jedna od rijetkih uopće koja polazi iz samog centra grada i za 12 minuta vas dovodi u netaknutu prirodu, oazu čistog zraka.

Tokom opsade grada, žičara je, zajedno sa polaznom i dolaznom stanicom na Trebeviću, potpuno uništena.

Nakon 26 godina, ljepotica iznad glavnoga grada Bosne i Hercegovine - sarajevska žičara, obnovljena je i u pogon puštena 6. aprila 2018. godine na Dan grada Sarajeva.

Tačno 26 godina se čekalo da žičara iznad Šehera ponovo poveže starogradsko naselje Bistrik s Vidikovcem na Trebeviću.

U pogonu žičare su 33 kabine, svaka sa po deset mjesta, kapaciteta 1.200 putnika na sat.

Umjesto nekadašnjih 12 minuta, novom žičarom se na Trebević stiže za sedam minuta i 15 sekundi.

Edmond Offerman, nizozemski naučnik i filantrop je za obnovu sarajevske žičare donirao 3,8 miliona švicarskih franaka, a to je učinio potaknut sjećanjima na prijeratno Sarajevo koje je posjetio početkom 90-ih godina, kada je u panorami grada uživao upravo promatrajući je iz kabine stare žičare.