UNA analizira: Kako je kompenzaciona lista za NSRS "zasjenila" redovnu?

Od 83 poslanika u Narodnoj skupštini RS njih 63 su svoje mjesto u najvišem zakonodavnom tijelu zaslužili direktnom voljom građana, koji su ih svojim glasovima isturili ispred konkurencije, primarno unutarstranačke. Međutim, gotovo četvrtina narodnih poslanika, njih 20, u republički parlament je ušlo preko kompenzacionih listi, čiji poredak ne zavisi od birača već volje stranačkih lidera. Imena koja su na pomenuti način završila u NSRS i njihovo djelovanje u aktuelnom mandatu, koji broji posljednje mjesece, pokazali su se ključnim za brojne političke procese u RS.

Dok kompenzacione liste predstavljaju pravedan sistem za partije, koje na taj način dolaze do adekvatnog broja mandata u odnosu na ukupan broj osvojenih glasova, čine se nepravednim iz personalnog ugla jer preko njih mandate osvajaju i oni koji su dobili daleko manje povjerenje građana od kolega koji preko redovnih listi ostaju ispod crte koja vodi u skupštinske klupe.

Ono što je sigurno, bez imena sa pomenute liste aktuelni saziv ne bi bio isti jer su djelovanjem zasjenili većinu kolega izabranih direktnom voljom birača, ali koji su mandat uglavnom prespavali, uz nekoliko izuzetaka.

Potpredsjednička četvorka, premijer, zamjenici

Nevjerovatno zvuči podatak da nijedan, od četiri aktuelna potpredsjednika NSRS, nije ušao u parlament osvajanjem direktnog mandata već zahvaljujući dobrim pozicijama na kompenzacionim listama. Dok su SNSD-ov Denis Šulić i Milan Petković iz Ujedinjene Srpske bili „rame uz rame“ po osvojenim glasovima sa stranačkim kolegama koji su dobili direktne mandate, isto se ne može reći za Željku Stojičić iz SNSD-a i Sonju Karadžić-Jovičević iz SDS-a. One su imale manje glasova od sedam, odnosno tri kandidata koji su ostali bez mandata.

Preko kompenzacije mandat su osvojili i aktuelni predsjednik Vlade RS Radovan Višković, lider NPS-a Darko Banjac kao i zamjenici predsjednika poslaničkih klubova SNSD-a, SDS-a i PDP-a, Srđan Mazalica, Nedeljko Glamočak i Jelena Trivić, koja je i kandidatkinja opozicije za jednu od dvije inokosne funkcije na oktobarskim izborima. Preko kompenzacije su u NSRS ušli i zamjenici šefova poslaničkih klubova Ujedinjene Srpske i Zajedno za BiH, Marinko Dragišić i Begija Smajić.

Sa pomenute liste su i „preletači“ Dragan Galić, koji je iz PDP-a prešao u NPS, Andrea Dorić, koja je napravila krug od SP-a do SPS-a i nazad, te Mijo Perkunić, koji je mandat osvojio sa samo 187 glasova na listi Zajedno za BiH, a danas djeluje unutar SNSD-ov kluba.

Odbio da se prikloni vlasti

Zvučna imena sa kompenzacionih listi su i SDS-ova Ivanka Marković, koja je nedavno vratila mandat zbog angažmana sudije u Ustavnom sudu BiH, PDP-ov Ljubiša Krunić, koji se u prvom dijelu mandata često izdvajao kao jedini koji je u pojedinim aktivnostima stajao uz nekadašnju udarnu trojku opozicije Vukanović-Stanivuković-Trivić te Krsto Jandrić, nekadašnji drugi čovjek NDP-a. Nakon što su lider partije Dragan Čavić i ostatak tadašnjih kolega iz stranačkog predsjedništva odlučili da završe sa opozicionim djelovanjem, Jandrić je ostao jedini koji se usprotivio ulasku u savez sa SNSD-om, zbog čega je napustio stranku i mandat nastavio kao samostalni poslanik i dio opozicionog bloka. Imajući u vidu da se u međuvremenu nije posebno eksponirao za sada sve upućuje da će istekom mandata završiti političku karijeru.

Bez direktnog mandata u aktuelni saziv ušli su i NDP-ovci Nataša Stevanović i Aleksandar Fulurija, koji je preminuo prošle godine, te Gordana Vidović, predsjednica Seljačke stranke, a koja je mandat osvojila preko PDP-ove liste.

Višković, Stojičić, Karadžić-Jovičević i Jandrić sa kompenzacione liste su osvojili mandat i u prethodnom skupštinskom sazivu, koji je djelovao od 2014. do 2018. godine.

Taktiziranje

Dok jedne dobra pozicija na kompenzacionoj listi vodi u lijenost, jer im mandat biva gotovo pa zagarantovan bez obzira na broj osvojenih glasova, drugi se bave taktiziranjem. Jedan od dobrih primjera je Adam Šukalo, koji je djelovao u prošlom skupštinskom sazivu. Iako je u ranijim izbornim ciklusima osvajao po nekoliko hiljada glasova, 2014. je bio neslavni rekorder sa njih tek 260. Popravio se već poslije četiri godine kada mu je povjerenje poklonilo preko 20.000 birača, pa je ostao nejasan pomenuti „kiks“.

Jednom prilikom je priznao da je iza svega stajala namjera da Naprednoj Srpskoj, na čijem je tada bio čelu, obezbijedi dva mandata, umjesto jednog. Pomenuta stranka je tada nastupila u koaliciji sa DNS-om, a pošto je Šukalu preko komenzacije bio izvjestan mandat, i sam je radio više za stranačkog kolegu Gorana Đorđića, koji je na kraju uspio direktno ući u NSRS. Time je ovaj dvojac ostvario mnogo veći značaj u republičkom parlamentu, iako su dolazili iz stranke koja nije imala značajnu političku snagu. Karte su se bile posložile tako da je malo nedostajalo i da budu presudna karika za formiranje tadašnje skupštinske većine. U tome su ih spriječili, sada već čuveni „preletači“, Ilija Stevančević i Vojin Mitrović.